شاخص بورس چیست؟
احتمالا شما هم تاکنون بارها شنیدید که میگویند: امروز شاخص بورس با 200 واحد رشد به 70000 واحد رسید.
یا شاید زیاد شنیده باشید که رسانهها از کاهش شاخص بورس خبر میدهند.
اما تا به حال این موضوع ذهن شما را درگیر کرده که شاخص بورس چرا انقدر افزایش یا کاهش پیدا میکند؟ این نوسانات بیانگر چیست؟ چرا افزایش و کاهش شاخص بورس اهمیت دارد و مردم پیگیر آن هستند؟
اگر شماهم این سوالات را در ذهن دارید ادامه این مقاله را مطالعه کنید چراکه به این سوالات پاسخ دادیم.
شاخص بورس چیست؟
شاخص، معیاری برای سنجیدن وضعیت عمومی بازار است.
در بورس هم شاخصها معیارهای مهمی هستند که با بررسی آنها میتوان وضعیت فعلی و گذشته بازار بورس را ارزیابی کرد و حتی میتوان احتمالات را در روند آینده بورس نیز پیشبینی کرد.
بر این اساس با توجه به نقش بسیار مهمی که شاخص بورس در تصمیمگیری سرمایهگذارن ایفا میکند، نوسانات این شاخص برای سرمایهگذاران از اهمیت ویژهای برخوردار است.
اما از سوی دیگر باید به این موضوع توجه داشت که شاخصها به تنهایی معیار مناسبی برای خرید و فروش سهام به حساب نمیآیند و نباید به مثبت یا منفی بودن شاخص کل بورس به این نتیجه رسید که زمان مناسبی برای خرید و فروش سهام است.
روش اندازهگیری هر شاخص منحصر به همان شاخص است و نمیتوان رقم یک شاخص را با شاخص دیگر مقایسه کرد و برای مقایسه دو شاخص متفاوت، بهتر است درصد تغییرات شاخصها با توجه به روز یا ماه قبلی محاسبه کرد.
از شاخصهای بورس اوراق بهادار میتوان برای سنجش عملکرد سهام و صندوقهای سرمایهگذاری استفاده کرد.
انواع شاخصهای بورس کدامند؟
شاخصها با توجه به مولفههایی که اندازهگیری میکنند، نامگذاری میشوند که در ادامه این مطلب انواع مختلف شاخص و مولفههای تاثیرگذار بر آنها را توضیح خواهیم داد.
شاخص کل قیمت (TEPIX)
این شاخص که به اختصار به آن شاخص کل هم میگویند نشان دهندهی تغییرات سطح عمومی قیمتها در کل بازار است.
شاخص کل میانگین افزایش و یا کاهش قیمت سهام در بازار را بیان میکند.
این شاخص میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان میهد مثلا وقتی میگویند:
شاخص کل 30درصد رشد کرده یعنی میانگین قیمت سهام شرکتهای بورسی 30درصد نسبت به سال پایه افزایش پیدا کرده است.
شاخص کل تاثیرپذیر از تغییرات قیمتی و بازده نقدی پرداختی تمام شرکتهای پذیرفته شده در بورس است.
نکته مهم در بررسی بازدهی شاخص کل این است که افزایش شاخص کل بورس، نشان دهنده سودآوری تمام شرکتها در بورس نیست چون شاخص، نشان دهنده میانگین بازدهی کل شرکتها است.
یعنی ممکن است برخی از شرکتها سهامشان زمانی که شاخص در حال نزول است، رشد خوبی کرده باشد و برعکس، شرکتها با وجود اینکه شاخص افزایش داشته، کاهش قیمت زیادی را تجربه کرده باشند.
در بررسی شاخص کل باید به این موضوع توجه داشت که شرکتهای بزرگتر، تاثیر بیشتری بر رشد یا افت شاخص کل بورس دارند.
شاخص کل هموزن
همانطور که بالاتر اشاره کردیم سهم شرکتهای بزرگ در شاخص کل بیشتر از شرکتهای کوچک است پس اگر سهم چند شرکت بزرگ رشد کند اما سایر سهمها رشدی نداشته باشند، ممکن است شاخص کل بالا نرود که این یک ضعف محسوب میشود.
اما شاخص دیگری به نام شاخص هموزن وجود دارد که اندازه شرکتها در محاسبه آن تاثیری ندارد و وزن تمام شرکتها یکسان محاسبه میشود.
سرمایهگذاران بهتر است در کنار بررسی شاخص کل بورس، شاخص هموزن را هم مورد بررسی قرار دهند چراکه این شاخص بهتر میتواند وضعیت بازار سرمایه را نشان دهد.
شاخص قیمت (وزنی/ ارزشی)
این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس را نسبت به تاریخ مبدا نشان میدهد.
یعنی وقتی شاخص سود نقدی رو به کاهش است، شرکتها به طور میانگین سود نقدی کمتری را در مجمعهای عادی سالانه میان سهامدارانشان تقسیم میکنند.
پس تفاوت شاخص کل با شاخص قیمت در این است که شاخص کل علاوه بر افزایش قیمت سهام، سود نقدی آنها را در محاسبه لحاظ میکند.
در شاخص قیمت، معیار، ارزش قیمتها است و شرکتهای بزرگتر بیشتر شاخص را تحت تاثیر قرار میدهند.
شاخص 50 شرکت برتر
اصولا هر 3ماه یکبار 50شرکت برتر در بورس معرفی میشوند که سهام این شرکتها نسبت به سایر شرکتهای موجود در بورس، قابلیت نقد شوندگی بیشتری را دارد.
همچنین میزان فعالیت شرکتها در تعداد روزهایی که سهامشان مورد داد و ستد قرار میگیرد مورد ارزیابی قرار میگیرد و هرچه تعداد روزها بیشتر باشد برای آن شرکت مزیت محسوب میشود.
شاخص آزاد شناور
این شاخص، شاخص قیمت را بر مبنای تعداد سهام شناور در بازار نشان میدهد.
سهام شناور، بخشی از سهام شرکت است که به عموم تعلق میگیرد و خریدارانش عموما قصد مشارکت در تصمیمات شرکت را ندارد و تنها برای سرمایهگذاری اقدام به خرید سهام میکنند.
هدف از انتشار این شاخص، تحلیل رفتار بخشی از بازار است که نقدشوندگی بیشتری دارد.
این شاخص همانند شاخص کل محاسبه میشود ولی به جای وزن کل فقط از وزن سهام آزاد شناور شرکتها استفاده میشود.
شاخص بازار اول و دوم
بورس اوراق بهادار دو بازار اول و دوم دارد و برای بررسی اینکه چه شرکتهایی در بازار اول جای میگیرند، بورس اوراق بهادار، شرکتها را با توجه به میزان فعالیت و کارایی، میران نقدشوندگی، و میزان سرمایه مورد بررسی قرار میدهد.
بر اساس این تقسیمبندی شرکتی که شرایط بهتری داشته باشد در بازار اول و دیگر شرکتهای بورسی در بازار دوم دستهبندی میشوند.
بازار اول بورس دارای دو تابلو اصلی و فرعی است که هرکدام شاخص مربوط به خود را دارند.
شاخص 30 شرکت بزرگ
این شاخص میانگین تغییرات قیمت سهام 30 شرکت بزرگ بورس را نشان میدهد. 30 شرکتی که از نظر ارزش بازار نسبت به سایر شرکتها برتری دارند.
با اینکه این شرکتهای بورسی کمتر از 10 درصد کل شرکتهای بورسی را تشکیل میدهند اما بیش از 70درصد ارزش بورس تهران را به خود اختصاص دادند و تغییرات قیمت آنها میتواند اثر بزرگی در شاخص کل داشته باشد.
این شاخص هر سه ما یکبار به روزرسانی میشود.
شاخص صنایع
این شاخص برای شرکتهای صنعتی در نظر گرفته شده است و برای هرکدام از این صنایع، شاخص متفاوتی وجود دارد.
بورس اوراق بهادار شرکتهای پذیرفته شده را در دو گروه مالی و گروه صنعت تقسیمبندی میکند که هرکدام از صنعتهای عضو این دو گروه، شاخصهای جداگانهای دارند.
شاخص فرابورس
تعداد زیادی از شرکتها شرایط ورود به بازار بورس را ندارند بنابراین سهامشان در بازار فرابورس مورد معامله قرار میگیرد.
بازار فرابورس نسبت به بازار بورس ریسک بیشتری دارد چراکه ممکن است سود بالایی نداشته باشند.
شرکتهای فرابورس نسبت به شرکتهای بورسی معمولا از نظر سرمایه و سهام آزاد شناور جایگاه خوبی ندارند.
در پایان…
در این بخش اطلاعاتی در خصوص شاخصها به شما دوستان معرفی کردیم اما در نظر داشته باشید اگر از اطلاعات کافی برخوردار نیستید تنها به این اطلاعات اکتفا نکنید و حتما از مشاور کمک بگیرید تا با توجه به سرمایهای که دارید و هدفی که در نظر دارید بهترین راهنماییها را برای پول خود به دست آورید.
اگر هنوز اپلیکیشن خودتان را آپدیت نکرده اید از دو لینک زیر نسخه های جدید را از گوگل پلی و بازار دریافت کنید و از دو امکان جذاب و جدیدمون استفاده کنید 🙂
۸ سبک سرمایه گذاری: کدام یک برای شما مناسب است؟
رویکردها و سبکهای زیادی برای سرمایهگذاری وجود دارد که افراد بنا به میزان ریسکپذیری و توقع سودآوری، آنها را انتخاب میکنند. البته برقراری توازن بین سبکهای مختلف سرمایهگذاری بر مبنای شرایط موجود بسیار مفید است و بهتر است هرگاه که ضرورت حکم میکرد و در فواصل زمانی معین، برای بهینه کردن سرمایهگذاری از ترکیب سبکهای مختلف استفاده کنیم. در این مقاله قصد داریم ابتدا تعریفی از سبک سرمایهگذاری داشته باشیم و با شمردن انواع آن بگوییم که کدام سبک سرمایه گذاری برای شما مناسب است؟
منظور از سبک سرمایه گذاری چیست؟
سبک سرمایهگذاری در تعریف ساده، روشی است که مدیران برای خرید سهام یا دیگر داراییها از آن استفاده میکنند. تازهواردان حوزه سرمایهگذاری معمولا از کثرت قابل ملاحظه سبکها و تاثیر عظیم آنها بر عملکرد سرمایهگذاری در طی یک دوره تعجب میکنند اما این تنوع قابل توجیه است. چرا که سبکهای سرمایهگذاری ابزارهای بسیار مفید اما نادیده گرفته شدهای برای کاهش ریسک سرمایهگذاری هستند.
استفاده آگاهانه از گونههای مختلف سبکهای سرمایهگذاری با هدف کاهش ریسک، باعث مقبولیت آنها در دنیای سرمایهگذاری میشود. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که استفاده از سبکهای مدیریتی، بخش مهمی از روند متنوعسازی سبد داراییها است.
در عصر حاضر استفاده گردشی از سبکها اهمیت بیشتری پیدا کرده است چرا که به علت ظهور اینترنت و تکنولوژی، بسیاری از بازارهای سرمایه جهان در هم تنیده شدهاند. ادغام بازارهای سرمایه جهان باعث شده است که شکاف پیشین بین ابزارهای سرمایهگذاری تاثیر خود را از دست بدهد. در حال حاضر این جهانی شدن به از میان رفتن تفاوت میان انواع داراییها منجر شده است. در نتیجه بسیاری از بازارهای بینالمللی هماهنگ با هم حرکت میکنند و این موضوع مهر تاییدی بر اهمیت سبکهای سرمایهگذاری است.
۸ سبک سرمایه گذاری کدامند؟
حال اگر سوال شما این است که سبکهای سرمایهگذاری کدامند؟ در ادامه به معرفی هشت سبک اصلی خواهیم پرداخت اما در ابتدا بهتر است با پرسیدن سوالاتی از خود، هدف سرمایهگذاریتان را مشخص کنید. به عنوان مثال از خود بپرسید که آیا ریسک پذیر یا خطرپذیر هستید؟ آیا به دنبال سود بلند مدت یا کوتاه مدت و فوری هستید؟ آیا میخواهید خودتان به صورت مستقیم سرمایهگذاری کنید یا قصد دارید به صورت غیرمستقیم و با استفاده از سبدگردان یا صندوقها اقدام به سرمایهگذاری کنید؟ و… پاسخ به این سوالها به شما کمک میکند تا نیازهای خودتان را با یک سبک سرمایهگذاری خاص مطابقت دهید و به شیوه آن پیش بروید.
سرمایهگذاری فعال
اگر در برابر نوسانات بازار صبور هستید و در دسته افراد ریسکپذیر قرار دارید، سبک سرمایهگذاری فعال برای شما مناسب باشد. سرمایهگذاری فعال معمولا توسط سرمایهگذارانی استفاده میشود که پایبند به افق زمانی کوتاهمدت هستند. این افراد با استفاده از استراتژی شخصی خود، سهام خاصی را انتخاب میکنند و با زمانبندی درست سعی میکنند از بازار پیشی بگیرند و سود خوبی را در بازه زمانی کوتاه کسب کنند.
سرمایهگذاری منفعل
حال اگر دارای روحیه ریسکپذیری کمتری هستید و قصد ندارید زمان و انرژی بسیاری را برای سرمایهگذاری خود صرف کنید به روش سرمایهگذاری منفعل اقدام کنید. سرمایهگذاران منفعل کسانی هستند که پول خود را با افق زمانی بلند مدتی سرمایهگذاری میکنند. برعکس سرمایهگذاران فعال، سرمایهگذاران منفعل رقم شاخص کل را دنبال میکنند که پیگیری شاخص، منجر به کاهش ریسک، کاهش هزینههای معامله و تنوع پرتفوی میشود.
سرمایهگذاری مبتنی بر ارزش
در سبک سرمایهگذاری مبتنی بر ارزش، سرمایهگذاری روی سهمهایی انجام میشود که پس از برآیند ارزان باشند. سرمایهگذاران ارزشی انتظار دارند که این اوراق بهادار افزایش یابند بنابراین مدتها منتظر آن هستند. این سبک سرمایهگذاری توسط وارن بافت، یکی از بزرگترین فعالان عرصه بورس، ابداع و محبوب شد. افرادی که این استراتژی را انتخاب میکنند، پیش از خرید بخشی از سهام یک شرکت، با آنالیز صورتهای مالی و سنجههای بنیادین آن شرکت، ارزش ذاتی سهام آن را تخمین میزند.
نهایتا وقتی سرمایهگذار مطمئن شد که قیمت آن سهم با قیمتی پایینتر از ارزش ذاتیاش عرضه میشود به آن سهم به چشم یک فرصت برای خرید نگاه میکند. در واقع سرمایهگذار به این امید سهم را خریداری میکند که رشد کند زیرا با محاسبات خود به یقین رسیده که سهم مورد نظر پتانسیل رشد برای رسیدن به ارزش بازاری خود را دارد.
سرمایهگذاری مبتنی بر رشد
در سبک رشد، سرمایهگذاری بر سهام شرکتهایی تمرکز دارد که درآمد آنها از سایر سهامها سریعتر رشد میکند و انتظار میرود رشد آن به همین منوال ادامه داشته باشد. این گونه سهمها عموما نسبت قیمت به درآمد بالایی دارند. توجه به این نکته مهم است که این سهام به طور کلی سود کم میپردازند یا بدون سود هستند اما با عملکرد خوب میتوانند آن را جبران کنند. با این که سبک رشد و ارزش کاملا با هم متفاوت هستند اما سرمایهگذاران با داشتن منابع مالی کافی میتوانند از هر دو سبک سرمایهگذاری بر مبنای شاخص همزمان استفاده کنند؛ چراکه در بلندمدت، سرمایهگذارها متوجه میشوند که افت و خیزهای سود سبد سرمایهگذاری را میتوان از طریق ترکیب کردن این دو سبک کاهش داد.
سرمایهگذاری مبتنی بر درآمد
در سرمایهگذاری مبتنی بر درآمد تاکید بر نگهداری سهام شرکتهای است که سودآور هستند و سود سهام مناسبی پرداخت میکنند. شرکتهایی که سابقه پرداخت سود سهام دارند در این جدول قرار میگیرند. سرمایهگذاران این سبک روی شرکتهایی دست میگذارند که سود سهامشان حداقل پنج تا شش درصد قیمت هر سهم باشد. البته بهتر است سهمهایی را بخریم که بنیانهای قوی داشته باشند زیرا اگر احیانا شرکت عرضه کننده سهم شروع به از دست دادن سرمایه کند در نتیجه آن پرداخت سود نیز قطع میشود.
سرمایهگذاری مبتنی بر ارزش بازار
سبک دیگر سرمایهگذاری نیز بر ارزش سرمایه در بازار شرکت تاکید دارد. در حقیقت با انتقال سرمایه از شرکتهایی با ارزش خاص به سوی شرکتهایی با ارزش دیگر میتوان نتایج متفاوت و سود بیشتر کسب کرد. ممکن است برخی اوقات سهام شرکتی با ارزش اندک سرمایه در بازار، سود بالاتری نسبت به شرکتی با ارزش سرمایه بالا نصیب سرمایهگذار کند.
سرمایهگذاری مبتنی بر نگهداری
سبک خرید و نگهداری در حقیقت زیر مجموعه سرمایهگذاری منفعل است. در این سبک سرمایهگذاری، سرمایهگذار سهم را میخرد و آن را نگه میدارد و به ندرت در پرتفوی خود مشغول معامله و تجارت میشود. دید سرمایهگذار بلند مدت است و دغدغه رشد در طولانی مدت را دارند. در این روش فرد زمانی که قیمت سهم پایین است آن را میخرد و نگه میدارد تا با گذشت زمان از افزایش قیمت آن بهرهمند شود.
سرمایهگذاری مبتنی بر متنوع سازی
در این سبک لازم است سبدی با ساختار مناسب و متنوع بچینید. شکل استاندارد متنوعسازی، گنجاندن انواع داراییها از قبیل اوراق قرضه و سهام و… در سبد دارایی است. در واقع با ایجاد تنوع در سبد سهام خود و افزودن یا جایگزینی برخی از شرکتها با شرکتهای دیگر، سطح ریسک شما نیز کاسته میشود.
سرمایهگذاری مبتنی بر متنوع سازی
در این سبک لازم است سبدی با ساختار مناسب و متنوع بچینید. شکل استاندارد متنوعسازی، گنجاندن انواع داراییها از قبیل اوراق قرضه و سهام و… در سبد دارایی است. در واقع با ایجاد تنوع در سبد سهام خود و افزودن یا جایگزینی برخی از شرکتها با شرکتهای دیگر، سطح ریسک شما نیز کاسته میشود.
سرمایهگذاری مبتنی بر متنوع سازی
این که کدام سبک سرمایه گذاری میتواند مناسب شما باشد بسته به عواملی چون میزان تحمل ریسک، افق زمانی سرمایهگذاری، سن و اهداف سرمایهگذاری شما دارد. در حقیقت نسخه ویژه و نهایی برای گزینش سبک سرمایهگذاری وجود ندارد که با آن بتوانیم به شما بگوییم که به کدام سبک پایبند باشید چراکه هیچ شیوه سرمایهگذاری درست یا غلطی برای پیگیری وجود ندارد و همه چیز بستگی به استراتژی و روحیات خودتان دارد. البته ممکن است در طول مسیر سرمایهگذاری و با کسب تجربه و دانش بیشتر، اهداف سرمایهگذاری شما تغییر کند و به تبع آن رویکرد و سبک سرمایهگذاری ترجیحی شما نیز تغییر کند.
گفتنی است که در بسیاری از مواقع، سرمایهگذارها آمیزهای از چند رویکرد و سبک متفاوت را برای سرمایهگذاری انتخاب میکنند تا با کسب تجربه، به سبک منحصر به فرد خودشان دست یابند. علاوه بر انتخاب رویکرد مناسب سرمایهگذاری، به یاد داشته باشید که میزان سود در سبکهای مختلف، در زمانهای گوناگون، در بازارهای مختلف و با مدیران متفاوت، یکسان نیست. برای بهینهسازی ساختار سبد دارایی خود باید از این تفاوتها استفاده کنید و با نظارت مداوم و ترکیب سبکها، بیشترین سود را برای خود به ارمغان آورید.
سخن آخر
در این مقاله در ذیل تعریف سبک سرمایه گذاری گفتیم که رویکردهای گوناگونی برای سرمایهگذاری وجود دارد که با پیروی از هر کدام آنها، میتوان به بازدهی مناسبی دست پیدا کرد. سرمایهگذاری مبتنی بر متنوع سازی، رشد، ارزش، درآمد، نگهداری، ارزش بازار و… از جمله این سبکها هستند.
کدام شرکت گزینه بهتری برای سرمایه گذاری است: بزرگ یا کوچک؟
اگر میخواهید در بورس موفق باشید باید برای خود نقشه راهی داشته باشید و با استفاده از این نقشه راه، در مسیر موفقیت گام بردارید. یکی از اصولی که باید برای سرمایهگذاری در بورس در نظر داشته باشید، اندازه شرکت هاست. چراکه شرکت های بزرگ و شرکتهای کوچک در شرایط یکسان، رفتار متفاوتی از خود نشان میدهند.
اندازه شرکت شاخصی است که بتوان با آن شرکت را با سایر شرکتها، همینطور با صنعت و بازار مقایسه کرد. یک تصور غلط که گاهی در بین سرمایهگذاران وجود دارد این است که هرچقدر سهام شرکت گرانتر باشد، پس آن شرکت بزرگتر است. اگرچه قیمت سهام یکی از عوامل مؤثر بر اندازه شرکت است، اما همه آن نیست. درواقع اندازه شرکت نشاندهنده آن است که اگر یک نفر بخواهد تمامی سهام منتشرشده شرکت را بخرد، چه مقدار پول باید بپردازد؟
چگونه میتوان اندازه شرکتها را تخمین زد؟
دو راه برای تخمین اندازه شرکت وجود دارد. یکی تخمین درآمد شرکت و دیگری محاسبه ارزش بازار آن است. بسیاری درآمد شرکت را شاخص مناسبی برای سنجش اندازه آن نمیدانند، چراکه حسابداران میتوانند با تحریف اطلاعات و تغییر روشهای حسابداری، درآمد شرکت را بیشتر یا کمتر از واقع نشان دهند. به همین علت سرمایهگذاران بیشتر به ارزش بازار شرکت توجه میکنند.
ارزش بازار شرکت، درواقع ارزش شرکت از دید کلیه سرمایهگذاران فعال در بورس را نشان میدهد و محاسبه آن کار سختی نیست. ارزش بازار از حاصلضرب قیمت روز سهم در تعداد سهام منتشرشده شرکت به دست میآید. برای مثال، اگر شرکت یکمیلیون سهم منتشرشده در بازار داشته باشد و هر سهم ۲۵۳ تومان خریدوفروش شود، پس ارزش بازار شرکت برابر با ۲۵۳ میلیون تومان است.
چرا ارزش بازار مهم است؟
با محاسبه ارزش بازار میتوان نسبت اندازه شرکتها به یکدیگر را به دست آورد. همینطور ارزش بازار شرکت را میتواند با فروش یا مجموع داراییهای آن مقایسه کرد و عملکرد شرکتها را نسبت به یکدیگر سنجید.
نقطهضعف ارزش بازار چیست؟
اندازه شرکت هیچ صحبتی از بدهیهای شرکت نمیکند. به عبارتی ممکن است ارزش بازار شرکتی ۵۰۰ میلیون تومان باشد و شما تصور کنید با پرداخت این مبلغ میتوانید مالک شرکت شوید. درصورتیکه بدهیهای شرکت ۱۰۰ میلیون تومان است و شما در صورت خرید شرکت متعهد به پرداخت بدهی آن نیز خواهید بود.
شرکتها بر مبنای ارزش بازاریشان به چند دسته تقسیم میشوند؟
شرکتها را میتوان بر اساس ارزش بازاریشان به شرکتهای کوچک، شرکتهای متوسط و شرکتهای بزرگ تقسیمبندی کرد.
شرکتهای کوچک
سرمایهگذاری در سهام این شرکتها از ریسک بالایی برخوردار است و به دلیل اینکه سهام این شرکتها کمتر موردتوجه سهامداران قرار دارد، نقدشوندگی پایینی دارد و ممکن است در صورت لزوم نتوان آن را بهسرعت و به قیمت بازار فروخت. بااینوجود برخی شرکتها در این گروه از پتانسیل رشد بسیار بالایی برخوردارند و درصورتیکه بهدرستی مدیریت شوند، میتوانند رشد قابلتوجهی کنند. گاهی ممکن است این شرکتها بهدرستی ارزشگذاری نشوند، یعنی کمتر از ارزش واقعی خود قیمتگذاری شوند که میتوانند شانس بزرگی برای سرمایهگذاری باشند. شرکتهای تولیدی مواد غذایی در این گروه جای میگیرند.
شرکتهای متوسط
این شرکتها معمولاً ترکیبی از ویژگیهای شرکتهای بزرگ و کوچک را باهم دارند. شرکتهای دارویی و سیمانی در این گروه هستند.
شرکتهای بزرگ
سرمایهگذاری در سهام این شرکتها معمولاً از ریسک کمتری برخوردار است و موردتوجه بسیاری از سهامدارانی هستند که به دنبال سود مناسب و منطقی میگردند. سهام این شرکتها از نقدشوندگی خوبی برخوردار است و سرمایهگذاران در سهام این گروه شرکتها، هنگام فروش و تبدیل بهنقد کردن سهام خود با مشکلی جدی روبهرو نخواهند بود. همینطور تحلیلگران مرتباً تحلیلها و اخبار متنوعی در مورد عملکرد این شرکتها منتشر میکنند. در این گروه شرکتهای بسیار بزرگی نظیر هولدینگ خلیجفارس نیز وجود دارد که بیشتر از ۵% ارزش بازار کل بورس را به خود اختصاص داده است. هولدینگهای سرمایهگذاری، شرکتهای پتروشیمی، فولاد، پالایشگاه و بانکها در این گروه جای میگیرند.
سرمایهگذاری در شرکتهای کوچک چه تفاوتی با سرمایهگذاری در شرکتهای بزرگ دارد؟
از منظر کاهش ریسک، اندازه شرکتها و ارزش بازار مهم است. درصورتیکه همه شرایط را ثابت فرض کنیم، سهام شرکتهای بزرگتر گزینه کمخطرتری برای سرمایهگذاری نسبت به سهام شرکتهای کوچک است. اگرچه سهام شرکتهای کوچک از پتانسیل رشد بیشتری برخوردارند؛ بنابراین انداز شرکت و ارزش بازار آن، یکی از عوامل اثرگذار بر ارزش سهام است که هنگام تصمیمگیری در مورد خرید یک سهم حتماً باید به آن توجه کرد. (برای مطالعه بیشتر درباره نحوه محاسبه اندازه شرکت شما می توانید درس ارزش بازار شرکت همان market cap است! از دوره آموزشی آشنایی با اطلاعات نمادها را نیز مطالعه نمایید)
شاخص بورس ۶ رقمی میشود؟
معاملات روز گذشته بورس تهران با رشد چشمگیر ۷۱۳ واحدی شاخص کل و عبور از کانال ۹۷ هزار واحدی به پایان رسید. کانالشکنیهای پیدرپی نماگر بازار در شرایطی صورت میگیرد که عمده کارشناسان معتقدند شاخص سهام تحتتاثیر حمایت عوامل بنیادی (روند قیمتها در بازارهای جهانی، رشد نرخ ارز و کاهش سود بانکی) پتانسیل صعود به سطح ۱۰۰ هزار واحدی را دارد. با این همه هیجانات نیز میتواند سطوح بالاتری از این محدوده را رقم بزند؛ امری که ممکن است بازار سهام را در مسیر حبابی شدن قرار دهد.
به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین، بورس تهران در ادامه روند صعودی و رشد پرشتاب قیمتها، روز گذشته نیز با رشد قابلتوجه 713 واحدی شاخص کل روبهرو شد و یک رکورد جدید را به ثبت رساند. به این ترتیب در جریان معاملات روز یکشنبه نماگر اصلی بازار سهام با رشد 74/ 0 درصدی، کانال 97 هزار واحدی را فتح و در ارتفاع 97هزار و 529 واحدی توقف کرد. به این ترتیب بازدهی بورس تهران از ابتدای سال از 26 درصد فراتر رفت.
هرچند در شرایط فعلی با توجه به مولفههای بنیادی حاکم بر بازار سهام، روند صعودی بورس همچنان بر مدار منطقی قرار دارد اما رشدهای پرشتاب اخیر نیز شائبه آمیخته شدن معاملات با هیجان را ایجاد کرده است؛ در این شرایط دو سوال اصلی مطرح میشود؛ با توجه به شرایط فعلی بورس، شاخص سهام تا چه محدودهای رشد خواهد کرد؟ سوال دیگر نیز در این زمینه است که ظرفیت رشد شاخص سهام تا چه محدودهای است؛ به عبارت دقیقترعوامل بنیادی تا چه حد رشد شاخص کل را توجیه میکند؟
رشد کنونی قیمت سهام همچنان بر مدار منطق و تحلیل قرار داشته است و هر چند از تابستان این روند تحلیلی با شدت کمتری دنبال شد، اما همچنان عوامل بنیادی بر هیجانات غالب است. در این میان حتی انتظار برای رشد بیشتر قیمتها نیز در بازار وجود دارد تا جایی که رسیدن به محدوده شاخص 6 رقمی یعنی سطح صد هزار واحدی تا پایان سالجاری دور از انتظار نیست. تداوم حمایتعوامل بنیادی از نمادهای شاخصساز، ثبات نسبی در قیمت سرمایهگذاری بر مبنای شاخص جهانی کالاها، کاهش نرخ سود سپردههای بانکی و نوسانات مثبت نرخ دلار از جمله دلایلی است که موجب روند صعودی بورس در مدت اخیر شده است، ضمن اینکه برخی کارشناسان معتقدند که دستورالعمل اخیر سازمان بورس درخصوص تغییر پرتفوی صندوقهای سرمایهگذاری بادرآمد ثابت و الزام آنها به کاهش میزان سرمایهگذاری در سپردههای بانکی از 70 به 50 درصد، نقدینگی جدیدی را از این ناحیه وارد بورس کرده است.
اما تداوم صعود بورس و رشدی فراتر از محدوده ذکر شده چنانچه با چاشنی شتاب و سرعت بالا همراه باشد، تا حدودی نگرانکننده خواهد بود. هرچند در حالحاضر بازار سهام با حبابیشدن قیمتها فاصله دارد، اما طبق تجربیات گذشته به دنبال جهشهای پرشتاب بورس، احتمال ریزش قیمتی نیز تشدید میشود. در این راستا «دنیایاقتصاد» همواره به سرمایهگذاران درخصوص نحوه سهامداری و انتخاب سهم هشدار داده است، بهخصوص در این شرایط افرادی که به تازگی قصد ورود به بورس و سرمایهگذاری در این بازار را دارند، باید با دقت عمل بیشتری وارد شوند و تا جای ممکن از سرمایهگذاری مستقیم پرهیز کنند.
در این راستا «دنیای اقتصاد» به بررسی روند آتی بازار سهام با توجه به تاثیر دو مولفه بنیادی و هیجانات از منظر دو کارشناس بازار سهام پرداخته است. این کارشناسان معتقدند رشد اخیر بازار تحت تاثیر شرایط بنیادی بوده است. جایی که صعود قیمتها از عواملی از قبیل انتظار تداوم روند قیمتها در بازارهای جهانی، رشد نرخ ارز و کاهش نرخ سود سپردهها از سوی بانک مرکزی نشات گرفته است تاثیرعوامل مزبور همچنان ادامه داشته و تغییر محسوسی در این عوامل پیشبینی نمیشود. به این ترتیب بورس تا پایان سال جاری به روند صعودی خود البته با شتابی آهسته ادامه خواهد داد. این موضوع رسیدن به شاخص 100 هزار واحدی را نوید میدهد. اما چنانچه هیجانات به این بازار وارد شود و جهشهای مداوم و سنگین شاخص را رقم بزند، آن زمان دیگر حبابی شدن بازار میتواند رخ دهد. در ادامه جزئیات بیشتر از زبان این کارشناسان را میخوانیم.
رشد فاندامنتال بورس تا پایان سال جاری
در این راستا کوروش شمس از فعالان بازار سرمایه در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» به بررسی روند آتی بورس پرداخت و گفت: روند صعودی کنونی در روزها و ماههای آتی ادامه خواهد داشت اما این روند با شدت کنونی دنبال نمیشود. به این ترتیب با شیبی ملایم، صعود شاخص کل بورس رقم میخورد.وی در ادامه به بررسی ورود نقدینگی به بورس هم بهطور مستقیم و هم بهطور غیرمستقیم اشاره کرد و افزود: در گام نخست دستورالعمل بانک مرکزی مبنی بر کاهش نرخ سود سپردههای بانکی که از شهریور ماه اعلام و اجرا شد، نقدینگی جدیدی را به سمت بازار سهام هدایت کرد. در شرایط کنونی و با توجه به کسب بازدهی بالای بورس و برتری این بازار در مقایسه با دیگر بازارهای موازی، نقدینگی مزبور همچنان در مسیر ورود به بازار سهام است. شمس در ادامه با اشاره به کاهش بیشتر نرخ سود سپردههای بانکی، گفت: در این میان همچنان انتظار برای کاهش بیشتر نرخ سودهای بانکی وجود دارد و طبق پیشبینیهای بهعمل آمده، ممکن است این نرخ در آینده کاهش بیشتری را تجربه کند. به این ترتیب عامل مزبور همچنان یکی از مولفههای تداوم رونق بورس در آینده خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه افزایش نرخ دلار را از دیگر عوامل رشد بازار دانست و گفت: نوسانات مثبت نرخ ارز و تداوم هرچند با دامنه اندک این مولفه و همچنین چشمانداز مثبت در بازارهای جهانی از دیگر عوامل محرک بورس است که این موارد همچنان بهعنوان عوامل بنیادی و تاثیرگذار بر بورس خواهد بود.وی ادامه داد: در شرایط کنونی طبق پیشبینیهای جهانی بهعمل آمده، ریزشی در بازارهای جهانی پیش بینی نمیشود. هرچند شاید روند صعودی این بازارها بهشدت کنونی دنبال نشود، اما خطر نوسان منفی در آنها نیز بسیار اندک است. به این ترتیب صنایع مرتبط با این بازارها، همچنان میتواند در کانون توجه سهامداران قرار گیرد.
شمس ورود نقدینگی از صندوقهای بادرآمد ثابت را از دیگر موارد رشد اخیر بورس دانست و گفت: پس از ابلاغ دستورالعمل بانک مرکزی درخصوص کاهش نرخ سود سپردههای بانکی در شهریورماه، شاهد ابلاغیههای جدید از سوی سازمان بورس به صندوقهای بادرآمد ثابت فعال در بازار سرمایه بودیم، بهطوریکه یکی از این ابلاغیهها کاهش پرتفوی صندوقهای سرمایهگذاری بادرآمد ثابت درخصوص میزان سرمایهگذاری در سپردههای بانکی بود تا سهم سپردهها در صندوقهای مزبور از 70 درصد کنونی به 50 درصد کاهش یابد. در این زمینه صندوقهای مزبور برای تمدید مجوز یا افزایش سقف سرمایهگذاریهای خود، تغییرات مزبور را اعمال کردند. به این ترتیب نقدینگی جدیدی از ناحیه تغییر پرتفوی این صندوقها درخصوص خروج سپردههای بانکی از سبد آنها وارد بورس شد.وی در ادامه تاکید کرد: پیشبینی میشود این روند در روزهای آینده نیز ادامه داشته باشد و نقدینگی حاصل از خرید سهام توسط این صندوقها راهی بازار شود.شمس در ادامه افزود: به این ترتیب با توجه به عوامل مزبور، روند آتی بازار سهام همراه با تداوم رشد خواهد بود. البته در این میان تغییر پرتفوی سهامداران وشیفت کردن به دیگر صنایع بورسی، محرز است اما نقدینگی از بورس خارج نشده و در همین بازار گردش خواهد داشت.شمس رشد هیجانی بورس در شرایط کنونی را منتفی دانست و گفت: در حال حاضر اکثر سهام بورسی به ارزندگی رسیدهاند و این موضوع رشد بازار با نوسان اندک و همراه با تعادل را به دنبال خواهد داشت. این رشد ضعیفتر از حال حاضر ادامه مییابد، اما تا انتهای سالجاری نشانی از هیجان در آن نخواهد بود.
هیجانات شاخص را فراتر از 100 هزار واحد میبرد
در این میان محمد نوربخش از فعالان بازار سرمایه معتقد است: رشد بورس در ماههای اخیر بر مبنای تحلیل و عوامل بنیادین بوده و هیچ نشانهای از هیجان نداشته است. این رشد چنانچه با منطق کنونی ادامه یابد، رسیدن به شاخص 100 هزار واحدی را به دنبال خواهد داشت. اما اگر با چاشنی هیجان همراه شود، نه تنها رشد پرشتاب بورس را در پی داشته، بلکه دیگر محدودهای برای صعود آن نمیتوان متصور شد.وی در ادامه با اشاره به اینکه روند نرخ ارز، تعیینکننده مسیر حرکتی بازار سهام کشور است، گفت: از آنجا که غالب شرکتهای بورس تهران صادراتمحور محسوب میشود، بهتبع آن نوسانات نرخ ارز عاملی تعیینکننده در مسیر این نماگر خواهد بود. نوربخش در ادامه به تاثیر بالای بازارهای جهانی در نوسانات شاخص اشاره کرد و گفت: در گام بعدی شاخص بر مبنای تغییرات نرخ کامودیتیها حرکت میکند؛ بهطوریکه در مدت اخیر محوریت رونق بازار سهام همچنان بر دوش گروههای بزرگ شامل فلزات، معادن و پالایشی قرار داشته که بهطور عمده وابسته به رشد قیمتهای جهانی کالا هستند.این کارشناس در ادامه تصریح کرد: هر چند این مساله و وابستگی شدید به وضعیت بازارهای جهانی، میتواند نگرانکننده باشد و ریسکی از این ناحیه تحت تاثیر بروز نوسانات غیرمترقبه در صورت اصلاح قیمتهای جهانی را به دنبال داشته باشد، اما احتمال این موضوع در شرایط کنونی بسیار ضعیف است. به عبارت دقیقتر چنانچه رشدی در این بازارها نداشته باشیم، ریزشی نیز نخواهیم داشت.
نوربخش عامل دیگر را در ورود نقدینگی جدید به بورس کاهش نرخ سود سپردههای بانکی دانست و گفت: با توجه به کاهش نرخ سود سپردهها و الزام برای تغییر پرتفوی صندوقها از سپرده به سهام، پیشبینی میشود، نقدینگی مناسبی از این مکان وارد بورس شود؛ در حال حاضر 1200 هزار میلیارد تومان نقدینگی در اختیار سپردههای بانکی است. چنانچه حداکثر 2 تا 3 درصد از این رقم نیز وارد بازار سهام شود، تغییرات قابلتوجهی را در بازار سهام خواهیم داشت. این امر با توجه به حجم شناوری پایین بورس، میتواند نوسانات شدید شاخص کل را به دنبال داشته باشد. وی در ادامه توضیح داد: در حال حاضر میزان اندکی از این نقدینگی به بورس وارد شده که این نقدینگی پایدار خواهد بود.نوربخش در ادامه افزود: از سوی دیگر سناریوی مطرح شده بر مبنای عدم کاهش نرخ بهره در ماهها و سال آتی و همچنین نبود رشد قابلتوجه در نرخ دلار قرار دارد. این موضوع تداوم رشد شاخص را به دنبال خواهد داشت. امری که رسیدن به شاخص 100 هزار واحدی با رشد ملایم را نوید میدهد.
شاخص قیمت
شاخص قیمت یکی از مهم ترین و اصولی ترین شاخص های شناخته شده در بورس و فرابورس می باشد که نشان دهنده روند (ترند) عمومی تغییرات قیمت انواع سهام موجود در بازار بورس است. این شاخص، بر خلاف شاخص کل، سود تقسیمی شرکت ها را در خود لحاظ نمی کند.
فرق اساسی بین شاخص قیمت و شاخص کل در این است که شاخص قیمت تنها قیمت سهام شرکت های بورسی را محاسبه می کند در صورتی که سرمایهگذاری بر مبنای شاخص شاخص کل سود پرداختی سالانه را نیز مورد محاسبه قرار می دهد.
مفهوم شاخص:
شاخص در واقع به عددی گفته ی شود که میانگین ارزش مجموعه ای از اقلام را بر اساس درصدی از میانگین آنها و در یک دوره زمانی مشخص بیان می کند.
در بورس تهران، ۸ شاخص مهم مورد بررسی قرار می گیرند که دارای جایگاه بالایی در تحلیل های سرمایه گذاران می باشند:
- شاخص کل قیمت
- شاخص قیمت و بازده نقدی
- شاخص بازده نقدی
- شاخص صنعت و شاخص مالی
- شاخص سهام آزاد شناور
- شاخص بازار اول و بازار دوم
- شاخص ۵۰ شرکت برتر
- شاخص ۳۰ شرکت بزرگ تر
در ادامه به شرح این شاخص ها پرداخته می شود.
شاخص کل قیمت:
با توجه به گفته های قبلی شاخص نشان دهنده سطح عمومی قیمت و یا بازدهی گروهی از سهام می باشد که آن سهام در بازار بورس داد و ستد می شوند.
لذا می توان گفت که شاخص کل قیمت نشان دهنده سطح عمومی قیمت تمام سهام های موجود در بازار مذکور به شمار می رود.
با توجه به این که شاخص یک عدد می باشد و واحد اندازه گیری خاصی برای آن در نظر نگرفته اند، لذا برای تفسیر و تحلیل آن یک سال را به عنوان سال پایه معرفی می نمایند و تمام ارقام مربوط به آن سال را ارقام مبنا در سال پایه در نظر می گیرند.
سپس با تغییراتی که به وجود می آید، قیمت سهام را در سال های آتی نسبت به همان سال پایه بررسی می نمایند و با استفاده از آن، روند صعود و یا نزول آن را مشخص می کنند که فرمول آن به صورت زیر می باشد:
۱۰۰× | ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه | = مقدار شاخص کل |
ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبدا |
شاخص قیمت مصرف کننده:
شاخص قیمت مصرف کننده (Consumer Price Index)، که به اختصار به آن (CPI) می گویند، معیاری برای سنجش میانگین وزنی قیمت های یک سبد یا پرتفوی می باشد.
این شاخص با در نظر داشتن تغییرات قیمت هر کدام از سهم های موجود، اقدام به محاسبه می کند که این تغییرات برای ارزیابی روند های آینده به کار برده می شود.
نکته: این شاخص در واقع یکی از متداول ترین آمار و ارقام برای شناسایی دوره های تورم یا کاهش نرخ تورم به شمار می رود.
شاخص قیمت مصرف کننده در ایران:
کل این بخش به دو زیر بخش تقسیم می شود که به صورت زیر قابل توضیح است:
- شاخص بهای کالا ها و خدمات مصرفی در نقاط شهری
- شاخص بهای کالا ها و خدمات مصرفی خانوار ها در نقاط روستایی
کاربرد شاخص قیمت مصرف کننده:
این شاخص در واقع یکی از شاخص هی اقتصادی می باشد که به طور وسیعی از آن استفاده می گردد و پر کاربرد ترین وسیله برای ارزیابی موارد زیر می باشد:
- اندازه تورم
- میزان اثر بخشی سیاست های اقتصادی دولت
- راهنمایی برای تصمیم گیری های سرمایه گذاران
- شاخصی ضمنی برای عوامل اقتصادی، از جمله خرده فروشی، درآمد های ساعتی یا هفتگی و…
- یافتن قدرت خرید مصرف کنندگان
- تنظیم سطح صلاحیت افراد برای انواع خاصی از کمک های دولتی
- تنظیم دستمزد بر اساس هزینه زندگی برای کارگران داخلی
همچنین شاخص قیمت مصرف کننده، هزینه سبد کالا و خدمات را در سراسر کشور به صورت ماهانه نشان می دهد که این کالا ها و خدمات به هشت گروه اصلی زیر تقسیم می گردند:
- مسکن
- پوشاک
- حمل و نقل
- آموزش و ارتباطات
- سایر کالا ها و خدمات
- تفریح
- مراقبت های پزشکی
- غذا و نوشیدنی
موسسه مشاوران مطالعه مقاله بازگشت ارز حاصل از صادرات را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.
شاخص قیمت و بازده نقدی
شاخص قیمت و بازده نقدی:
این شاخص که به شاخص TEDPIX معروف می باشد، دارای فرمولی مشابه با فرمول شاخص قیمت است با این تفاوت که در مخرج آن علاوه بر قیمت سال ۱۳۶۹، سود نقدی پرداختی آن سال نیز مورد محاسبه قرار می گیرد.
این دو مولفه نشان دهنده بازدهی کل بورس اوراق بهادار تهران می باشند که سود حاصل از سرمایه گذاری های بازار بورس از دو محل زیر به دست می آید:
- سود نقدی مصوب شده در مجامع شرکت ها
- سود به دست آمده از افزایش قیمت سهام
شاخص بازده نقدی:
شاخص بازده نقدی سود مصوب مجامع را محاسبه می کند که این سود به سود نقدی معروف می باشد و از تمامی سود های پرداختی توسط شرکت های بورسی، ناشی می گردد.
زمانی که این شاخص نزولی شود، یعنی سود کمتری در مجامع تقسیم می شود و بایستی سرمایه گذار یا معامله گر سبک معامله گری خود را اصلاح نماید.
شاخص صنعت و شاخص مالی:
شرکت های موجود در بورس، بر اساس حوزه فعالیت خود دسته بندی می شوند. لذا می توان گفت که دو دسته اصلی شرکت های تولیدی و خدماتی هستند که بیش از ۶۰ درصد شرکت های موجود در بورس در دسته شرکت های تولیدی قرار دارند.
شرکت هایی که در دسته اول قرار می گیرند، در زمره شاخص صنعت قرار دارند و همچنین شرکت های خدماتی که جز شرکت های تامین سرمایه و مشاوره مالی می باشند حوزه دوم را تشکیل می دهند.
بنابراین شرکت های دسته اول، جز شاخص صنعت و شرکت های دسته دوم جز شاخص مالی محسوب می شوند.
شیوه محاسبه هر دو شاخص بر اساس میانگین موزون شرکت های فعال در آن زمینه می باشد و همانند شاخص کل قیمت محاسبه می گردند و تنها تفاوت آنها در تعداد شرکت های موجود می باشد.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله حسابداری رفتاری را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.
شاخص سهام آزاد شناور
شاخص سهام آزاد شناور:
شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)، به تغییرات آن بخش از سهام یک شرکت گفته می شود که توسط سرمایه گذاران خرد مورد معامله قرار می گیرند.
نحوه محاسبه آن، مشابه نحوه محاسبه شاخص کل قیمت می باشد که تفاوت آن در تعداد سهامی است که به عنوان ضریب قیمت مورد محاسبه قرار می گیرد.
برای درک بهتر این موضوع باید گفت که برخی از شرکت ها مالکیت اصلی سهام آنها بر عهده شرکت ها و اشخاص حقوقی می باشد که سهامدار اصلی آن سهام شناخته می شود و این سهام جز سهام فعال مورد معامله در بازار محسوب نمی شود.
در واقع شناوری سهام، به درصدی از سهام یک شرکت اشاره دارد که تحت مالکیت سرمایه گذاران حقیقی می باشد و احتمال خرید و فروش آن در آینده نزدیک وجود دارد. این درصد در سایت سازمان بورس قابل مشاهده است.
شاخص ۵۰ شرکت برتر:
سازمان بورس به صورت هر سه ماه یا هر فصل، یک بار فهرست ۵۰ شرکت برتر بورسی را ارائه می کند که بالا ترین درجه نقدشوندگی را دارند که بر اساس شاخص ۵۰ شرکت برتر ارائه می شود.
نحوه محاسبه این شاخص، مشابه شاخص کل قیمت می باشد که در آن فقط ۵۰ شرکت وجود دارد.
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ تر:
معیار بزرگی در سازمان بورس اوراق بهادار، ارزش روز یک شرکت می باشد که برای محاسبه آن از رابطه زیر استفاده می گردد:
قیمت پایانی سهام × تعداد کل سهام شرکت = ارزش روز یک شرکت
این ۳۰ شرکت بزرگ تر، شامل شرکت هایی است که در صدر جدول شرکت های بورس قرار دارند و میانگین وزنی آنها برآورد می گردد.
نکته: نحوه محاسبه شاخص آن همانند شاخص کل قیمت سرمایهگذاری بر مبنای شاخص می باشد.
در زمان رکود بازار و زمانی که شاخص روند خاصی را در پی نگرفته است، می توان با انجام معاملات بلوکی در سهامی که جز ۳۰ شرکت بزرگ تر هستند، رقم شاخص تغییر قابل توجهی داشته باشد.
اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله ضرورت مشاور مالی در کسب و کار را به شما پیشنهاد می کنیم.
دیدگاه شما